İngilis dilində zamanlar

İngilis dilində zamanlar

İngilis dilində zamanlar ən vacib mövzulardan biridir. Yaxşı kommunikasiya qurmaq və fikrimizi düzgün ifadə etmək üçün zamanları yerində və doğru işlətmək önəmlidir. Ümumi quruluşu və bəzi qaydaları bildikdən sonra bu mövzu sizə daha anlaşılır olacaq. Aşağıda bu bloqda məlumat verəcəyim zamanların siyahısını yerləşdirirəm.

·        Present Simple

·        Past Simple

·        Future Simple

·        Present Continuous

·        Past Continuous

·        Future Continuous

·        Present Perfect

·        Past Perfect

·        Future Perfect

·        Present Perfect Continuous

·        Past Perfect Continuous

 

 İndi isə daha ətraflı nəzərdən keçirək.

Sadə zaman formaları (Simple Tenses)

İndiki sadə zaman (Present Simple Tense)

İndiki sadə zamanı düzəltmək üçün feilin qarşısından to (-maq2) məsdər hissəsini atırıq. Feil 3-cü şəxsin təkindədirsə (he,she,it) sonuna “–s” xəbər şəkilçisini əlavə edirik.

Sualını düzəltmək üçün “to do” köməkçi feilindən istifadə olunur. 3-cü şəxsin təkində “-does” köməkçi feilindən istifadə olunur.

İnkarını düzəltmək üçün “-Do” “Does”-dan sonra “not” inkar ədatından istifadə olunur.

3-cü şəxsin təkində “Does”-dan istifadə olunan zaman feilin sonundaki “-s” şəkilçisi atılır.

Təsdiq                  Sual                        İnkar

I drink                  Do I drink ?              I don’t drink

They work           Do They Work?        They don’t work

She knows           Does She know?       She doesn’t know

İndiki sadə zaman daha çox daim təkrarlanan, adət halını almış hərəkətləri və Ümumi həqiqətləri bildirən zaman işlənir.

The Sun rises in the East

İndiki sadə zamanda işlənən zaman zərfləri bunlardır:

Today, Every ilə olan ifadələr, Often, Seldom, Usually, Always, Never, Sometimes, Once a week, Daily, Reguraly.

Keçmiş sadə zaman forması (Past Simple Tense)

2 yolla düzəlir:

1.     Qaydalı feillərdə feilin sonuna “-ed” şəkilçisini artırmaqla

2.     Qaydasız feillərdə isə kökdən dəyişməklə (Break-Broke). “-ci forma istifadə olunur.

Sual forması “Do”-nun keçmiş zamanı olan “Did” ilə düzəlir. “Did” mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda “Did”-dən sonra “not” ədatından istifadə olunur.

Təsdiq                  Sual                               İnkar

I worked              Did I work?                  I didn’t work

He spoke             Did He speak?              He didn’t speak

We sent               Did We sent?                We didn’t send

“Did” işlənən zaman, yəni sual və inkarda feil birinci formaya qayıdır.

Keçmiş sadə zamanın işlənməsi:

1.     Keçmişdə ardıcıl baş verən hərəkətləri bildirmək üçün.

2.     Keçmişdə adət halını almış hərəkətləri bildirmək üçün.

Keçmiş sadə zamanda işlənən zaman zərfləri bunlardır:

Yesterday, Last week-month-year, …ago, In old times, In my childhood, In1990, Once upon time, At 6 o’clock.

Gələcək sadə zaman forması (Future Simple tense)

Düzəltmək üçün shall will köməkçi feillərindən istifadə olunur. 1-ci şəxsin tək və cəmində shall qalan şəxslərlə will işlənir.

Sual formasında shall will mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda isə “Not” ədatından istifadə olunur.

Təsdiq                      Sual                              İnkar

I shall buy                Shall I buy?                    I shan’t (shall not) buy

She will learn           Will She learn?               She won’t (will not) learn

Gələcək zamanda olan zaman zərfləri bunlardır:

Tomorrow, Soon, In future, Tonight, Next day-week-month-year, In a week, Ina few days, In 2050, At 6 o’clock.

Davamedici zaman formaları (Continuous tenses)

İndiki davamedici zaman (Present continuous tense)

Bu zaman formasını düzəltmək üçün “am,is,are” və əsas feilə “ing” artırmaqla düzəlir. Yəni am-is-are+ing

Sualını düzəltmək üçün am-is-are cümlənin əvvəlinə keçir.

İnkarda isə am-is-are sonra “not” inkar ədatı işlənir.

Təsdiq                            Sual                                  İnkar

I am leaving                   Am I leaving?                    I am not leaving

They are sleeping           Are They sleeping?            They are not sleeping

Bu zaman formasının işlədilməsi:

1.     Danışıq zamanı baş verən, hal-hazırda göz qabağında davam edən hadisələri ifadə etmək üçün istifadə olunur.

2.     Look! Listen! Be quiet! Be quick! Tipli əmr cümlələrindən sonar işlənir.

3.     Yaxın gələcəyə aid planlaşdırılmış hərəkətləri bildirmək üçün işlədilir.

 Zaman zərfləri bunlardır:

Now, Nowadays, Just now, Right now, At  the moment, At present, Still

Keçmiş davamedici zaman ( Past Continuous tense)

Keçmiş davamedici zamanı düzəltmək üçün “was-were” və “ing”-dən istifadə olunur.

Sual formasında was were mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda isə was were “not” ədatı ilə işlənir.

Təsdiq                            Sual                                  İnkar

I was leaving                   Was I leaving ?                   I was not leaving

They were sleeping           Were They sleeping?            They were not sleeping

Keçmişdə müəyyən vaxtda baş verən, davam edən hərəkəti bildirmək üçün işlədilir.

Zaman zərfləri bunlardır:

At 2 oclock yesterday, At that time yesterday, The whole day, All day, All day long, from…to, from…till.

Gələcək davamedici zaman (Future Continuous tense)

Bu zaman formasını düzəltmək üçün shall be/will be +ing istifadə olunur.

Sualda shall/will mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda shall/will-dən sonra “not” artırırıq.

Təsdiq                               Sual                                          İnkar

I Shall be sleeping        Shall I be sleeping?                    I shall not be sleeping

Zaman zərfləri:

Tomorrow, In a week, Ina few days, In 2050.

Bitmiş zaman formaları (Perfect tenses)

İndiki bitmiş zaman (Present Perfect tense)

İndiki bitmiş zamanı düzəltmək üçün “To have” feilindən istifadə olunur. Yəni Have/has + P2 (Feilin 3-cü forması)

Sualda Have/has mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda Have/has-dən sonra “not” ədatı işlənir

Təsdiq                               Sual                                          İnkar

I have worked                   Have I worked?                         I have not worked

He has bought                   Has I bought?                            I has not bought

Keçmişdə baş verib bitmiş, nəticəsi göz qarşısında olan hərəkətləri ifadə etmək üçün istifadə olunur.

Zaman zərfləri:

Today, Ever, Never, Already, Just, Yet, Twice, Since, For, Lately, This week-month-year.

Keçmiş bitmiş zaman (Past Perfect tense)

Düzəltmək üçün had + P2 istifadə olunur.

Sualda had mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda had-dən sonra “not” artırılır.

Təsdiq                               Sual                                          İnkar

I had worked                   Had I worked ?                        I had not worked

He had bought                   Had I bought?                            I had not bought

Zaman zərfləri:

By Sunday, By Monday, By the end of, By the time, By five oclock yesterday.

Gələcək bitmiş zaman (Future Perfect tense)

Bu zaman shall have/will have + P2 ilə düzəlir.

Sualda shall/will cümlənin əvvəlinə keçir.

İnkarda shall/will-dən sonra “not” artırılır.

Təsdiq                               Sual                                          İnkar

I Shall have slept        Shall I have slept?                    I shall not have slept

Davam edib bitmiş zaman formaları (Perfect Continuous tenses)

İndiki bitmiş davamedici zaman (Present perfect continuous tense)

Düzəltmək üçün Have been/has been + “ing” istifadə olunur.

Sualda have/has mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda have/has-dan sonra “not” artırılır.

Təsdiq                               Sual                                          İnkar

I have been working         Have I been working?               I have not been working

“How long” “Since when” olan cümlələrdə əsasın bu zaman forması işlənir.

How long they been working here?

Keçmiş bitmiş davamedici zaman (Past Perfect Continuous tense)

Düzəltmək üçün Had been + “ing” istifadə olunur.

Sualda had mübtədadan əvvələ keçir.

İnkarda had-dən sonra “not” artırılır.

Təsdiq                               Sual                                          İnkar

I had been working         Had I been working?               I had not been working